13 января 2021 | 13:02

Тоқаев мақаласында қандай сөздерді жиі қолданды? Лингвостатистикалық талдау

Сымбат Сатыбалдина Журналист

Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры Анар Фазылжан Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың 5 қаңтарда жарияланған "Тәуелсіздік бәрінен қымбат" атты мақаласына лингвостатистикалық талдау жасады, - деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі.

Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры Анар Фазылжан Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың 5 қаңтарда жарияланған "Тәуелсіздік бәрінен қымбат" атты мақаласына лингвостатистикалық талдау жасады, - деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі.

Лингвостатистикалық талдау Тіл білімі институтының Facebook желісіндегі парақшасында жарияланды. Тілтанушының сөзінше, мақала 1332 сөздің 3595 сөзқолданыс түрленімінен тұрады.

"Осы 1332 сөздің 560-ы зат, ұғым, түсінік аты болса, 301-і іс-қимылды, 243-і сынды, 71-і қимылдың сипатын білдіретін, қалғаны көмекшілік қызметтегі сөздер. Осы сөздердің 754-і тек бір рет қолданылған сөздер. Әдетте қоғам үшін жаңа өзектіленген ұғым, түсінік аттары осы сөздер қатарында көп болады, мақаладағы пандемия, вирус, технология, плюрализм, soft power (жұмсақ күш) сияқты сөздер мұның айғағы. Зат есімдер мен қимыл аттарының басқа типтегі сөздерден көп болуы, жиілігі 1-ге тең сөздер санының жиілігі жоғары сөздерден бірнеше есе көп болуы, сол сияқты ең жоғары жиілікке мазмұны солғын көмекші сөздердің ие болуы - жалпы кез келген тілге тән әмбебап заңдылық көрінісі", - дейді маман.

Сондықтан мақала мәтінінде де жиілік бойынша тізім басын "бол" көмекші етістігі бастап тұр.

"Көмекші қызметтегі сөздерді ескермей, толық мағыналы ең жиі қолданылған сөздерді жинадық. Қоғамдық санада идеологиялық, базалық концептілердің қайсысы өзектіленіп отырғанын осындай жиілігі жоғары атауыш сөздер аңғартады. Мұндай пікірді алғаш айтқан философ ғалымдардың бірі Михаил Эпштейн жиілік сөздікті әлемнің тілдік бейнесі ретінде зерттеу құралына айналдыруды ұсынады. Ғалыммен келісе отырып, оның "сөздердің жиіліктік реті - бұл ұғымдардың жалпыхалықтық, стихиялық-демократиялық жүйесі" деген анықтамасының дәлдігіне тағы бір көз жеткіздік", - дейді Анар Фазылжан.

Президент мақаласындағы ең жиі сөздер кестеде көрсетілген.

Еске салайық, 5 қаңтарда Egemen Qazaqstan газетінде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың "Тәуелсіздік бәрінен қымбат" атты мақаласы жарияланған болатын. Мақалада шекара, экология, қазақ тілі мәселелері көтерілді.

"Қазақ тілі, жер, ашаршылықты зерттеу". Тоқаев жаңа мақаласында қандай мәселелер көтерді?

Касым-Жомарт Токаев Статьи Лингвистика Исследование профессор

Вопрос от автора

Что вы об этом думаете?