Ядролық физика маманы АЭС пен ЖЭС шығаратын қалдықты есептеді

Айдос Косубаев

Таяуда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ресей басшысы Владимир Путинмен кездесуінде елімізде атом электр станциясын салу талқыланды. Онда Путин станцияны ресейлік технологиямен салуды ұсынды. Ертесі күні Қазақстан АЭС салуға шешім қабылдаған жағдайда Алматы облысында атом электрстанциясын салуға арналған жерді белгіленіп үлгерді.

Таяуда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ресей басшысы Владимир Путинмен кездесуінде елімізде атом электр станциясын салу талқыланды. Онда Путин станцияны ресейлік технологиямен салуды ұсынды. Ертесі күні Қазақстан АЭС салуға шешім қабылдаған жағдайда Алматы облысында атом электрстанциясын салуға арналған жерді белгіленіп үлгерді.

7 арнадағы "Өз ойым" бағдарламасында "АЭС елдің ертеңі ме, әлде ертегі ме?" тақырыбы талқыланды. Сонда "атомнан бас тартқан елге АЭС неге керек?" деген сұраққа мамандар жауап берді.

Жас доктор Ғабит Нұрханұлы Атом электр станциясын ешкім жарылады деп салмайтынын айтады. Шығынын молынан өтейтін мұндай станция ел экономикасына тигізер пайдасы көп екенін түсіндірді.

"АЭС салу біздің денсаулығымызға пайдалы деп айтпай-ақ қояйын. Оның да зиянды тұстары бар. Бірақ салыстырмалы түрде айтар болсақ, бір жылда АЭС шамамен 13 мың тонна қалдық бөлетін болса, ЖЭС 165 мың тонна қалдық бөледі. Бұл дегеніміз жүз есе көп. Жылу электр станциясына қауіп айтарлықтай көбірек. Енді біз АЭС қолданатын мемлекеттерді қарайық, АҚШ-та 99 станция бар - олардың денсаулығы нашар деп ешкім айтпайды. Адамдардың орташа өмір сүру деңгейі - 80 жас. Бізде бірде-бір АЭС жоқ, бірақ өмір сүру деңгейі - 64 жас. Демек, бізге қайсысы тиімді?", - дейді Ғабит Нұрханұлы.

Қоғам қайраткері, экс-депутат Ирак Елекеев АЭС салу неліктен тиімді екенін түсіндірді.

14 жыл Маңғыстау облысында тұрдым. Өздеріңіз білетін боларсыздар, БН-350 деген ядролық станция 35 жыл жұмыс істеді. Бұл өте тиімді, пайдалы. Оның салдарынан қолайсыз жағдай болды, қауіп төндірді дегенді естіген емеспін. Францияда жылу мәсесін 78 пайызға осы АЭС арқылы шешіп отыр. Біз неге артта қалуымыз керек. Біріншіден, бұл арзан, екіншіден, экологиялық тұрғыдан да тиімді болады. Бұл бүгінгі заманның тренді. Бізде тек бір қорқыныш бар, бірақ нақты қандай қауіп, қандай да бір салдар туралы ешкім нақты деректер келтіріп бере алмайды. Айтуды ғана біледі қорқынышты екені туралы. Қорқынышты жағдай ретінде - Чернобыль оқиғасы. Оған кінәлі мемлекеттің өзі. Үш күн бойы ешкім айтқан жоқ. Ол кезде оның зияны туралы ешкім білмеді, мен де білмедім. Талай адамның өмірі қыршын кетті, бұл тікелей сол кездегі билікке байланысты. Экологиялық тұрғыдан оның әсері бар. Фукусимада болған жарылыс та адами фактор салдарынан болған жағдай", - дейді Ирак Елекеев.

Эколог Мэлс Елеусізов болса бұл бастамаға түбегейлі қарсы екенін жеткізді.

"АЭС істеп тұрғанның өзінде шығаратын қалдықтың зияны көп. Ақтаудағы БН-350 энергетикалық реакторы суды тұщытып, тұзын алатын болған. Оны неге жапты? Реактор істеп тұр, АЭС керегелері өте жуан, бетоннан салынған, радиация өтпеуі үшін. Бірақ физикада "наведенная радиация" деген ұғым бар. Яғни бір жерден шыққан радиация бетонға кіреді, сосын жібере бастайды. Сосын адам оның ішінде жұмыс істей алмай қалады. Сол үшін оны жапты. Енді ол 1000 жылға дейін тұрады. Ешқандай пайдаға жарамайды. Ал енді мына 10 миллиард долларға 10 жыл бойы саламыз дейді, оны салып болғанға дейін 20 миллиард долларға айналады", - дейді Мэлс Елеусізов.

Физика ғылымдарының докторы Нұрлан Амангелді АЭС деген сөз болашақтың валютасы деген мағына білдіретінін айтады.

"Ядролық физика маманы ретінде айтайын, Қазақстанда АЭС салу дұрыс деп есептеймін. Өйткені, Чернобыль, Семей және АҚШ-тағы Тримайлэнд реакторлары адами факторлардың салдарынан болған. Фукусимадағы жарылыс цунамиге байланысты болған. Бұлардың барлығы екінші буындағы реакторлар деп аталады. Ол бұрын салынған реакторлар. Бүгінде 3+ буындағы реакторлар қауіпсіздік тұрғысынан өте жоғары деңгейде салынған. Жылу электр станциясы көмірмен жылытылады, оған қарағанда АЭС 40 есе экологиялық тұрғыдан радиациялық зияны аз. Бізде бір АЭС салынып басталса, кейін осы саладағы мамандарымыз көбейеді. АЭС деген сөз болашақтың валютасы деген сөз. Бір келі уран - 60 тонна мұнаймен немесе 100 тонна көмірмен тең. Көмір және мұнай қоры бітеді, сол себепті біз оған дайын болуымыз керек. Ол бір жылда салынбайды, 5-10 жылда салынады. Сондықтан заманның көшінен қалмай, АЭС салуға болады,"- дейді Нұрлан Амангелді.

Экономика ғылымдарының кандидаты Сапарбек Жұбаев газ, мұнай және көмір қоры босқа жағылып жатқанын айтады.

"АЭС салуға асығу керек емес шығар, бірақ бұл мәселе 1998 жылдан бері айтылып келеді, сондықтан бұл бізге керек. ЖЭС-ке қарағанда арзан болтыны сөзсіз. Бірақ арзан екен деп мұнайды, көмірді және газды жаға беретін болсақ, экология бұзылады және ұрпақтың денсаулығына да айтарлықтай зиян келтіреді. Сондай-ақ, болашақта басқа салаларда пайдалануға жарайтын қорды босқа құртып жібереміз. Бұл ақшаны жаққанмен бірдей", - дейді Сапарбек Жұбаев.